Historia Małęczyna

Małęczyn to niewielka wieś, położona kilka kilometrów od Radomia. Można tu dojechać z Radomia linią nr 24 (od ul. Słowackiego przez ul. Skaryszewską i Janów).

Nazwa "Małęczyn" pojawia się już w Kronice Jana Długosza. Mówi o nim również Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych Ziem Słowiańskich z XIX wieku.

Wieś powstała najprawdopodobniej w drugiej połowie XI wieku. Do początku XIV wieku brak jednak jakichkolwiek źródeł pisanych na jej temat. Jan Długosz w Liber Beneficiorum podaje tylko, że wieś należy do parafii p.w. św. Wacława w Starym Radomiu.

Zgodnie z rejestrem poborowym podymnego woj. sandomierskiego z roku 1569 wieś Małęczyn miała skomplikowaną i rzadko spotykaną strukturę własnościową. Była to wieś królewska, której zasadnicza część stanowiła uposażenie każdorazowego kasztelana (burgrabiego) zamku radomskiego, jak i drobnoszlachecka, gdyż drugą część wsi zamieszkiwali przedstawiciele szlachty zagrodowej (cząstkowej) oraz tzw. włodyków. Ich przodkowie stanowili stałą załogę zbrojną zamku radomskiego i podlegali bezpośrednio kasztelanowi. W roku 1569 pierwsza część wsi była na uposażeniu burgrabiego zamku radomskiego - Jana Modrzewskiego. Druga część rozdzielona była na mikroskopijne części.

Niewiele wiadomo o losach wsi od początku XVII do końca XVIII wieku. Od początku XVII wieku następował proces scalania rozdrobnionej własności. Dokonywała tego zamożniejsza, średnia i bogata szlachta. Mimo tego wieś wciąż przechodziła z rąk do rąk w wyniku różnorodnych koligacji i rozliczeń rodzinnych.

Według wspomnianego wyżej Słownika Geograficznego, pod koniec XIX wieku w Małęczynie znajdowały się 54 domy. Prawdopodobnie istniał tu wtedy młyn wodny, choć informacja ta wydaje się trochę dziwna, gdyż jak wiadomo do napędzania młyna konieczna jest woda, zaś śladów rzeki w naszej miejscowości nie widać. W tym czasie wybudowano tu dwa wiatraki, lecz i po nich dzisiaj nie ma już śladu.

W miejscu obecnych stawów przy ul. Bankowej znajdował się dwór szlachecki. Został on rozebrany około 1864 roku, po upadku powstania styczniowego. Ród, który zamieszkiwał gród, wygasł ok. roku 1885. Wtedy to ostatnia dziedziczka zmarła tragicznie po upadku z konia. Na pamiątkę tego wydarzenia ufundowano kapliczkę, która stoi do dziś na podwórku pp. Linowskich przy ul. Lubelskiej. Fundatorami figury byli Jakub Potocki i jego żona Marianna z domu Dąbrowska. W roku 1883 wydzielono z majątku dworskiego 451 mórg i rozparcelowano, tworząc nową wieś - Małęczyn Nowy.

Dziś Małęczyn to rozległa miejscowość licząca ponad 1200 mieszkańców. Należy do Gminy Gózd w województwie mazowieckim

Materiały źródłowe:
1.Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych Ziem Słowiańskich;
2.W. Chorązki, Heraldyka Gminy Gózd; Kliknij tutaj, aby otworzyć dokument

Zapraszamy także do obejrzenia Kroniki naszej szkoły, którą opracowała p. Anita Stankowska. Link do prezentacji dostępny TUTAJ